Economics and Innovative Technologies

АГРАР СЕКТОР РАҚОБАТБАРДОШЛИГИНИ ОШИРИШ ВА ИННОВАЦИОН ФАОЛЛИГИНИ БАҲОЛАШ

Амиров Лочинбек Файзуллаевич — 2025-11-18

Мақолада Ўзбекистон аграр секторида рақобатбардошликни ошириш ва инновацион фаолликни баҳолаш масалалари ёритилган бўлиб, аграр соҳада инновацияларнинг жорий этилиши рақобатбардошлик даражасига қандай таъсир кўрсатиши таҳлил қилинган. Тадқиқотда интеграл баҳолаш усули асосида аграр ишлаб чиқариш самарадорлиги, технологик янгиланиш даражаси ва илмий ишланмалардан фойдаланиш кўрсаткичлари ўртасидаги ўзаро боғлиқлик аниқланган. Натижалар асосида аграр сектор рақобатбардошлигини ошириш учун инновацион инфратузилмани ривожлантириш ва давлат-хусусий шериклик асосидаги тизимни мустаҳкамлаш бўйича амалий таклифлар ишлаб чиқилган.

INNOVATSION LOYIHALARNI BOSHQARISHDA IQTISODIY SAMARADORLIK KO‘RSATKICHLARINI SHAKLLANTIRISH VA TAHLIL QILISH

Tolibjonov Xurshibek Hayotjon o‘g‘li — 2025-11-18

Ushbu maqolada innovatsion loyihalarni boshqarishda iqtisodiy samaradorlik ko‘rsatkichlarini shakllantirish va ularni tahlil qilish usullari o‘rganilgan. Tadqiqot doirasida moliyaviy va operatsion ko‘rsatkichlar, jumladan ROI, NPV va loyiha xarajatlari, shuningdek, raqamli vositalar yordamida ularni monitoring qilish usullari tahlil qilinadi. Shuningdek, innovatsion loyihalarning samaradorligini oshirish va risklarni kamaytirish uchun strategik boshqaruv qarorlariga ta’siri ham ko‘rib chiqiladi. Natijalar korxona menejerlariga strategik qarorlarni samarali qabul qilish, resurslardan optimal foydalanish va raqobatbardoshlikni oshirishda yordam beradi.

NEFT VA GAZ QAZIB CHIQARISH KOMPANIYALARIDA BIZNES-JARAYONLARNI AMALGA OSHIRISHDA RAQAMLI TRANSFORMATSIYA STRATEGIYASI

Abdullayev Munis Kurbonovich — 2025-11-18

Mazkur maqolada neft va gaz sohasidagi korxonalarda biznes-jarayonlarni raqamli transformatsiya qilish strategiyalari, shu jumladan sanoat 4.0 texnologiyalarini joriy etishning iqtisodiy ва operatsion samaradorlikka ta’siri tahlil qilinadi. Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatadiki, raqamli yechimlar orqali resurslardan samarali foydalanish, qaror qabul qilish tezligini oshirish vа xavf-xatarlarni kamaytirish mumkin. Shu bilan birga, davlat ва korporativ boshqaruv nuqtai-nazaridan milliy IT-yechimlarni rivojlantirish ва importni almashtirish masalalari dolzarb ekanligi ta’kidlanadi.

STATISTIK KUZATUVLARNI YUQORI DARAJADA TASHKIL QILISHDA QOʻLLANILAYOTGAN E-STAT 4.0 AXBOROT TIZIMINING UNUMDORLIK JIHATLARI

Istoraxon Abdusalomova Ilhom qizi — 2025-11-18

Mazkur maqolada statistik kuzatuvlarni samarali tashkil etishda e-Stat 4.0 avtomatlashtirilgan axborot tizimining ahamiyati, uning asosiy funksional imkoniyatlari va unumdorlik jihatlari yoritilgan. Tizim yordamida davlat statistika hisobotlarini elektron shaklda qabul qilish, qayta ishlash va tahlil qilish jarayonlari avtomatlashtirildi. Shu orqali ma’lumotlarning aniqligi, ishonchliligi va tezkorligi oshdi, inson omiliga bog‘liq xatoliklar kamaydi. Shuningdek, e-Stat 4.0 tizimi foydalanuvchilarga qulay interfeys, xavfsiz ma’lumot almashinuvi hamda real vaqt rejimida monitoring yuritish imkonini beradi. Maqolada tizimning samaradorlik ko‘rsatkichlari, integratsion imkoniyatlari va amaliy natijalari tahlil qilinib, mavjud muammolar va ularni bartaraf etish bo‘yicha takliflar ham berilgan.

ПРАВОВАЯ МОДЕРНИЗАЦИЯ И ЦИФРОВАЯ ТРАНСФОРМАЦИЯ СТАТИСТИЧЕСКОЙ СФЕРЫ УЗБЕКИСТАНА

Жаббарова Диёрахон Аброр қизи — 2025-11-18

Цифровые технологии играют ключевую роль в повышении эффективности статистической системы, обеспечивая быстрое и точное формирование данных. Для Узбекистана эти тенденции имеют особую значимость, так как в последние годы в стране проводится масштабная модернизация статистической сферы. В национальной статистической системе постепенно внедряются цифровые платформы, системы электронного обмена данными и автоматизированные формы отчётности, что позволяет совершенствовать процессы сбора и обработки информации в соответствии с современными требованиями. В статье рассматриваются организация и функционирование национального комитета статистики Республики Узбекистан, его основные задачи, правовые основы и нормативные акты, регулирующие сферу официальной статистики. Кроме того, в статье кратко анализируются международные показатели и достижения Национального статистического комитета, что демонстрирует эффективность проводимой цифровой трансформации и повышение качества статистической информации.

ANALYTICAL APPROACHES TO FIXED ASSET AUDITING IN THE CONTEXT OF ECONOMIC MODERNIZATION

Mamarasulov Diyorbek Alijon ugli — 2025-11-18

This article examines the importance of auditing fixed assets using analytical indicators to assess their efficiency, serviceability, renewal, and movement in enterprises. Fixed assets, such as machinery, equipment, buildings, and vehicles, constitute a significant portion of an enterprise’s long‑term resources and have direct impact on production capacity, financial performance, and competitiveness. Analytical indicators (including depreciation ratio, renewal coefficient, start‑up or commissioning coefficient, exit/retirement coefficient, and wear coefficient) provide a quantitative basis for evaluating the condition, utilization, re‑equipment needs, and economic life of fixed assets. The study highlights how proper auditing practices contribute to modernization, efficient resource allocation, and international integration.

ИҚТИСОДИЙ ЎСИШ ВА СУНЪИЙ ИНТЕЛЛЕКТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ

Бегалов Баҳодир Абдусаломович — 2025-11-18

Ушбу мақолада рақамли иқтисодиёт шароитида сунъий интеллект технологияларининг аҳамияти, уларнинг иқтисодиётнинг турли тармоқларига таъсири ҳамда мамлакатнинг макроиқтисодий кўрсаткичларига бўлган таъсирлари таҳлил қилинган. Сунъий интеллект инсон онгига хос бўлган таҳлил, қарор қабул қилиш ва башорат қилиш функцияларини амалга оширувчи замонавий рақамли технология сифатида кўриб чиқилади. Тадқиқотда сунъий интеллект технологияларининг ишлаб чиқариш самарадорлиги, меҳнат унумдорлиги, ишсизлик даражаси ва инфляцияга таъсири юзасидан фикрлар баён этилган. Шунингдек, сунъий интеллектни давлат бошқаруви, соғлиқни сақлаш, таълим ва бизнес жараёнларида қўллашнинг амалий мисоллари келтирилган. Ўзбекистонда сунъий интеллект соҳасини ривожлантириш бўйича амалга оширилаётган ислоҳотлар, қабул қилинган миллий стратегиялар ва истиқболли йўналишлар ҳам ёритилган. Шу билан бирга робототехника ва сунъий интеллект технологияларининг иқтисодий ўсиш, инновацион ривожланиш ва фуқаролар турмуш сифатига бўлган ижобий таъсири илмий жиҳатдан асослаб берилган.

O‘ZBEKISTON–2030 STRATEGIYASI: HUDUDIY IQTISODIY RIVOJLANISH DOIRASIDA VILOYATLAR O‘RTASIDAGI IQTISODIY TAFOVUTLARNI KAMAYTIRISH MASALALARI

Mustafakulov Sherzod Ifamberdiyevich — 2025-11-18

Ushbu maqolada O‘zbekiston hududlari o‘rtasidagi iqtisodiy tafovutlarning mavjud holati, sabablari va ularni kamaytirish yo‘nalishlari “O‘zbekiston–2030” strategiyasi doirasida chuqur tahlil qilingan. Tadqiqotda aralash metodologik yondashuv qo‘llanilib, rasmiy statistik ma’lumotlar, xalqaro tashkilotlar hisobotlari hamda normativ-huquqiy hujjatlar asosida iqtisodiy rivojlanishning hududiy dinamikasi baholangan. Deskriptiv statistika, varyatsiya koeffitsienti, korelyatsiya va qiyosiy tahlillar orqali viloyatlar kesimidagi YaHM, bandlik, investitsiya oqimi va infratuzilma rivojlanishidagi nomutanosibliklar aniqlangan. Natijalar shuni ko‘rsatadiki, regional siyosatni kuchaytirish va hududlarning ichki salohiyatidan samarali foydalanish “O‘zbekiston–2030” strategiyasining asosiy maqsadlariga erishishda muhim ahamiyat kasb etadi.

NEFT-KIMYO USKUNALARI XAVFSIZLIGINI BOSHQARISHNING MANTIQIY-GRAFIK MODELI

Siddikov Isomiddin Xakimovich — 2025-11-18

Ushbu maqolada neft-kimyo sanoati korxonalarida texnologik xavfsizlikni ta’minlash, ishlab chiqarish jarayonlarini monitoring qilish va boshqarishning mantiqiy vaziyatli modelni qurish masalasi ko‘rilgan. Neft-kimyo ob’ektlarining murakkab tuzilmasi va kimyoviy xavf manbalari ko‘pligi sababli, ularning xavfsiz ishlashini kafolatlash uchun avtomatlashtirilgan axborot-tahliliy tizimlardan foydalanish zaruriyati asoslab berilgan. Tadqiqotda graf nazariyasi usullariga asoslangan mantiqiy-grafik modellar ishlab chiqilib, ular orqali favqulodda holatlarning sabablari, rivojlanish bosqichlari hamda ularning oqibatlari o‘rtasidagi sababiy bog‘liqliklar aniqlangan. Model avariya holatlari rivojlanishining ko‘p bosqichli ssenariylarini tasvirlash, xavf omillarini o‘zaro taqqoslash va ularning yuzaga kelish ehtimolini baholash imkonini beradi. Shuningdek, ushbu yondashuv texnologik jarayonlarda paydo bo‘ladigan iqtisodiy, ijtimoiy va ekologik xavflarni tahlil qilish hamda ularni boshqarish uchun asos yaratadi. Taklif etilgan axborot-tahliliy tizim operatorlarga real vaqt rejimida tahliliy ma’lumotlarni taqdim etadi, bu esa boshqaruv qarorlarini optimallashtirish va ishlab chiqarish xavfsizligini oshirishga xizmat qiladi.

XALQARO REYTINGLARDA O‘ZBEKISTONNING O‘RNINI YAXSHILASH YO‘NALISHLARI

Mamatqulov Bekzod Akmalovich — 2025-11-18

Mazkur ishda O‘zbekiston Respublikasining xalqaro reytinglardagi o‘rnini yanada yaxshilash yo‘nalishlari va bu borada amalga oshirilayotgan amaliy chora-tadbirlar tahlil etiladi. Unda mamlakatning iqtisodiy, ijtimoiy, huquqiy va institutsional sohalardagi islohotlari, ularning xalqaro indekslardagi ko‘rsatkichlarga ta’siri, shuningdek, “Doing Business”, “Global Innovation Index”, “Human Development Index” kabi reytinglarda pozitsiyani mustahkamlash omillari yoritilgan. Tadqiqot natijalari O‘zbekistonning global miqyosda raqobatbardoshligini oshirish, xorijiy investitsiyalarni jalb etish va barqaror rivojlanish maqsadlariga erishishda muhim ahamiyat kasb etadi.

SANOAT KORXONALARIDA CHIQINDILARNI QAYTA ISHLASH KONSEPSIYASI ASOSIDA YASHIL IQTISODIYOTNING METODOLOGIK ASOSLARINI TAKOMILLASHTIRISH

Sh. B. Rajabov — 2025-11-18

Chiqindilarni material bo‘yicha ajratish uchun har xil turdagi ajratish qo‘llaniladi. misol uchun, magnitlar chiqindilar qora metallarni olish uchun ishlatiladi. va quvvat manbalari ham qayta ishlanishi mumkin, garchi ular odatda saralanmagan. bular bir hil mustahkamlikdagi moddalar bo‘lib, ulardan yangi materiallarni osongina ishlab chiqishga imkon beradi. Rivojlanayotgan iqtisodlarda chiqindilarni boshqarish va iqlim o‘zgarishini yumshatish va barqarorlikka yashil texnologiya yondashuvi. Past iqtisodiy sharoitlarda qattiq maishiy chiqindilarni boshqarishning muhim muammolari chiqindilar bilan bog‘liq siyosatda manfaatdor tomonlar (jamoa a’zolari, tadqiqotchilar, sanoatchilar va siyosatchilar) o‘rtasida o‘zaro ta’sir va hamkorlikning yetishmasligini o‘z ichiga oladi.

DAVLAT-XUSUSIY SHERIKLIGI ASOSIDA IQTISODIY TARMOQLARDA ALOHIDA HISOB SIYOSATINI SHAKLLANTIRISHNING USLUBIY YONDASHUVLARI

Qodirov Jasurbek Sharofitdinovich — 2025-11-18

Mazkur maqolada davlat-xususiy sheriklik (DXSh) asosida iqtisodiy tarmoqlarda alohida hisob siyosatini shakllantirishning uslubiy yondashuvlari tahlil qilingan. Tadqiqotda DXSh loyihalarining moliyaviy, tashkiliy va huquqiy jihatlari tizimli tarzda ko‘rib chiqilib, alohida hisob siyosati buxgalteriya hujjatidan tashqari boshqaruv va shaffoflikni ta’minlovchi strategik instrument sifatida talqin etilgan. Muallif tomonidan O‘zbekiston va xalqaro tajribalar (Buyuk Britaniya, IMF, IPSAS, IFRS) asosida qiyosiy, tizimli va analitik yondashuvlar qo‘llanilgan. Natijalar DXSh loyihalarida hisob siyosatini yagona shablon asosida emas, balki tarmoqqa xos risk, foyda, xizmat muddati va investitsiya hajmiga ko‘ra moslashtirish zarurligini ko‘rsatadi. Maqolada ishlab chiqilgan model uchta ustuvor yo‘nalishga asoslangan: monitoring va audit, tarmoq xususiyatlari, hamda moliyaviy shaffoflik. Ushbu model DXSh loyihalarining fiskal shaffofligini oshirish, investitsion risklarni kamaytirish va iqtisodiy boshqaruv sifatini yaxshilashga xizmat qiladi.

PRODUCTIVITY AND FINANCE: THE INTANGIBLE ASSETS CHANNEL (FROM VIETNAMESE SME DATA)

Javlonbek Nematov — 2025-11-18

In this research, an author investigated what factors might increase firms` overall (total factor productivity) TFP productivity. There are some firms` intangible source factors that have been used in order to construct empirical models with the Vietnamese Enterprise Survey (VES) that present clear patterns influencing to the TFP. Additionally, in conclusion, some proposals have been developed in order to use more broad data sates and reflections on incentives that research and development departments could use in the future.

DATA SCIENCE-BASED APPROACHES TO AI-GENERATED CONTENT DETECTION AND THEIR IMPLICATIONS FOR THE ADVANCEMENT OF PEDAGOGICAL EDUCATION IN THE CONTEXT OF DIGITAL TRANSFORMATION

Abdullaev Munis Kurbonovich — 2025-11-18

This article examines the integration of Data Science-based approaches for detecting AI-generated content in academic and online publications and explores their implications for the advancement of pedagogical education in the era of digital transformation. The proliferation of generative AI models presents new challenges for ensuring the authenticity, reliability, and academic integrity of educational resources. By employing Natural Language Processing (NLP), machine learning algorithms, and hybrid analytical frameworks, it becomes possible to identify patterns, linguistic markers, and semantic anomalies that distinguish machine-generated text from human-authored materials. The study highlights how these technological solutions can support educators in maintaining quality standards, fostering digital literacy, and strengthening ethical practices in teaching and research. Furthermore, the integration of AI-detection systems into pedagogical processes is considered a critical component of digital transformation, offering opportunities to modernize curricula, enhance student engagement, and establish a more resilient educational ecosystem. The findings suggest that Data Science not only provides technical tools for content verification but also serves as a strategic driver for the sustainable development of pedagogical education.