https://iqtisodiyot.tsue.uz/journal/index.php/iit/issue/feed Economics and Innovative Technologies 2025-01-06T10:08:21+00:00 Open Journal Systems <p>Creating practical mechanisms for the development of scientific-practical research and innovative developments and the modernization of production, the implementation of technical and technological updating processes, in order to ensure a stronger connection between science and production, as well as innovative cooperation between scientific research organizations and real sector enterprises In order to establish cooperative relations, the Decision of the President of the Republic of Uzbekistan No. PQ-916 dated 15.07.08 <strong>"On additional measures to encourage the implementation of innovative projects and technologies"</strong>, a number of tasks are set before higher educational institutions .</p> <p>In order to solve these tasks, the Resolution of the Cabinet of Ministers of the Republic of Uzbekistan dated 11.10.06 No. 214 <strong>"On further improvement of the procedure of state registration of mass media in the Republic of Uzbekistan"</strong> was thoroughly studied. In the second paragraph of the first chapter of this decision entitled "General Provisions", mass media means the periodical distribution of mass information with a permanent name and in printed form (newspapers, magazines, newsletters, bulletins, etc.) and (or) in electronic form (television, radio, video, newsreel programs, websites on public telecommunication networks) is understood as the form that is published or broadcast at least once every six months, as well as other forms of periodic distribution of information. The decision of the Scientific Council on the establishment of a scientific electronic journal ">" was adopted.</p> <p>In this electronic scientific journal, authors are recommended to focus their articles on the innovative development of industry, infrastructures, transport and communication construction, further reform of the banking and financial system and increase its stability, the continuation of long-term structural changes, and ensuring the further increase of the competitiveness of the innovative economy. .</p> <p>Nowadays, scientific electronic journals are widely introduced in leading foreign universities. With the formation of the information society, the weight of electronic mass media organized on the basis of websites in public telecommunication networks is increasing. The introduction of this type of publications into wide practice not only increases the speedy delivery of information, but also leads to efficient use of paper. The Resolution of the Cabinet of Ministers of the Republic of Uzbekistan No. 155 of 22.07.10 on "<strong>Additional measures for saving and rational use of paper in the Republic</strong>" reduces the consumption of paper in the processes of rapid resolution of management system, local and inter-sectoral issues. it was noted that information and communication technologies are being widely introduced. The electronic document exchange system is being widely used in practice, and the network of interactive services of the state and organizations is expanding. The task of efficient use of information and communication technologies in terms of saving and rational use of paper in the document circulation of management processes is highlighted in this decision.</p> <p>The scientific electronic magazine "Economics and innovative technologies" published by <strong>Decision No. 201/3 of December 30, 2013 of the Board of the OAK on "Economic Sciences" for the degree of "Doctor of Science" included in the list of scientific journals of the republic in which scientific articles should be published on the scientific results of the dissertation work of applicants.</p> <p>The main tasks of this e-journal are to familiarize young scientists, senior researchers, independent researchers and masters with the results of prestigious scientific works of mature scientists and practitioners of our republic, and to quickly deliver to the public the innovative achievements made in the social and economic spheres of our republic. </p> <p>The address of the magazine on the Internet information network is called "<strong>iqtisodiyot.tsue.uz</strong>".</p> https://iqtisodiyot.tsue.uz/journal/index.php/iit/article/view/604 FORECASTING NPL OF COMMERCIAL BANKS IN UZBEKISTAN USING VAR MODEL 2024-12-31T14:05:38+00:00 Isakov Olmas Kuchkarovich [email protected] <p>This study examines the forecasting of non-performing loans (NPL) in Uzbekistan's banking sector by focusing on key macroeconomic indicators — GDP growth, interest rate, exchange rate, and inflation rate. I analyze monthly data from March 2020 to October 2024 by employing a Vector Autoregressive (VAR) model to capture the dynamic relationships between endogenous variables. &nbsp;The findings suggest that lagged GDP growth and interest rate have a significant positive association with the NPL rate, reflecting delayed effects of economic growth and borrowing costs on loan performance. The VAR model's predictive accuracy was validated against historical data, and future forecasts for the next six months were generated with a 60% prediction interval.</p> 2024-12-31T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2024 https://iqtisodiyot.tsue.uz/journal/index.php/iit/article/view/605 ТАДБИРКОРЛИК СУБЪЕКТЛАРИНИ МОЛИЯЛАШТИРИШ АМАЛИЁТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ 2024-12-31T14:12:17+00:00 Исмаилов Алишер Агзамович [email protected] <p>Тадбиркорлик субъектларининг фаолиятини барқарор ривожланишини таъминлаш бевосита уларни молиялаштириш амалиётини такомиллашганлигига боғлиқ. Хусусан, молиялаштириш амалиётини такомиллаштириш тадбиркорлик субъектлари ишлаб чиқариш фаолиятининг узлуксизлигини таъминлаш имконини беради. Мақолада тадбиркорлик субъектларини молиялаштириш амалиётини такомиллаштиришга қаратилган илмий таклифлар ишлаб чиқилган.</p> 2024-12-31T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2024 https://iqtisodiyot.tsue.uz/journal/index.php/iit/article/view/612 OʻZBEKISTON ERKIN IQTISODIY ZONALARIDA TADBIRKORLIK SUBYEKTLARINING SAMARADORLIGI STATISTIK KOʻRSATKICHLARI TAHLILI 2025-01-01T12:55:23+00:00 Nazarov Nazar [email protected] <h3>Ushbu maqola Oʻzbekiston erkin iqtisodiy zonalaridagi tadbirkorlik subyektlarining samaradorligini baholash uchun statistik koʻrsatkichlarni tahlil qilishga bagʻishlangan. Tadqiqotda mehnat unumdorligi (ishlab chiqarilgan mahsulot hajmining xodimlar soniga nisbati) va jalb qilingan investitsiyalar hajmi asosiy koʻrsatkich sifatida tanlandi. Maqolada “Navoiy” EIZsi tadbirkorlik subyektlarining 2018–2023 yillardagi statistik maʼlumotlar asosida iqtisodiy tahlillar qilindi. Tadqiqot natijalariga koʻra samaradorlikni oshirish boʻyicha ilmiy va amaliy tavsiyalar ishlab chiqildi.</h3> 2024-12-31T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2024 https://iqtisodiyot.tsue.uz/journal/index.php/iit/article/view/613 ПАРРАНДАЧИЛИКДА МОЛИЯВИЙ НАТИЖАЛАР ВА РЕНТАБЕЛЛИКНИ БОШҚАРИШ САМАРАДОРЛИГИ МАСАЛАЛАРИ 2025-01-01T12:59:11+00:00 Бегжанов Бердаҳ Нажимович [email protected] <p>Ушбу илмий мақолада паррандачилик соҳасида фаолият юритувчи хўжалик убъектларида моливий натижалар самарадорлигининг асосий мезонлари тадқиқ қилинган. Хусусан, рентабеллик ва ишбилармон фаоллик кўрсаткичларини тадбиркорлик субъектлари молиявий барқарор ривожланишига таъсири тадқиқ қилинган. Рентабелликни кўп омилли таҳлилига асослканган ҳолда уни бошқариш самарадорлигини ошириш йўллари асосиланган.</p> 2024-12-31T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2024 https://iqtisodiyot.tsue.uz/journal/index.php/iit/article/view/619 ХАЛҚАРО ХИЗМАТЛАР САВДОСИНИНГ РИВОЖЛАНИШ ХУСУСИЯТЛАРИ 2025-01-01T13:33:37+00:00 Қодиржонов Адхамжон Мухторжон ўғли [email protected] <p>Сўнгги йилларда мамлакатлар экспортида таркибий силжишлар кузатилиб, халқаро савдода хизматларнинг улуши ортиб бормоқда. Ҳар бир миллий иқтисодиёт мазкур тенденцияни инобатга олган ҳолда ислоҳотлар амалга ошириши ҳамда жаҳон хўжалигига интеграциялашувда хизматлар бозори таклиф этаётган имкониятлардан самарали фойдаланишга эътибор&nbsp; қаратиши лозим.</p> 2024-12-31T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2024 https://iqtisodiyot.tsue.uz/journal/index.php/iit/article/view/609 ORGANIK QISHLOQ XО‘JALIGIDA LOGISTIKA KONSEPSIYASINI QО‘LLASH ORQALI ISHLAB CHIQARISH SAMARADORLIGINI TAMINLASH 2025-01-01T11:21:38+00:00 Amirqulov Shuxrat Olimovich [email protected] <p>Maqolada mamlakatimizda organik qishloq xo‘jaligi mahsulotlari ishlab chiqarishda logistika konsepsiyasini qo‘llashning ahamiyati, qoidalari va tartib tamoyillari ilmiy asoslangan. Shuningdek, qishloq xo‘jaligida mahsulot ishlab chiqarish dinamikasi iqtisodiy tahlil qilingan, ishlab chiqarishning iqtisodiy samaradorligini oshirish yo‘llari ko‘rsatib o‘tilgan.</p> 2024-12-31T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2024 https://iqtisodiyot.tsue.uz/journal/index.php/iit/article/view/617 YAKKA TARTIBDAGI TADBIRKORLAR SOLIQ QARZDORLIGI PAYDO BO‘LIShI SABABLARI TAHLILI 2025-01-01T13:25:17+00:00 Hakimov Ulug‘bek Furqat o‘g‘li [email protected] <p>Mazkur maqolada soliqlarning mamlakat iqtisodiyotida tutgan o‘rni to‘g‘risida fikr yuritilgan. Yakka tartibdagi tadbirkorlarda soliq qarzdorligi qanday holatlarda yuzaga kelishi holatlari ko‘rib chiqilgan. Xususan, soliq qarzdorligi vujudga kelishi yuzasidan xorijiy iqtisodchi olimlarning fikr-mulohazalari o‘rganilgan. Shuningdek, bugungi kunda soliq qarzdorligiga ega yakka tartibdagi tadbirkorlar tahlil qilingan. Yuqorida qayd etilgan holatlardan kelib chiqib, yakka tartibdagi tadbirkorlarning soliq qarzdorligini qisqartirish borasida takliflar shakllantirilgan.</p> 2024-12-31T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2024 https://iqtisodiyot.tsue.uz/journal/index.php/iit/article/view/607 INSON RESURSLARINI STRATEGIK BOSHQARISHNING NAZARIY ASOSLARI 2024-12-31T14:36:05+00:00 Xasanova Nafisa Shavkatovna [email protected] <p>Maqolada inson resurslari va uning korxonadagi ahamiyati, inson resurslarini strategik boshqarish tushunchasi va mohiyati toʻgʻrisida fikrlar keltirilgan. Inson resurslarini boshqarish strategiyasini ishlab chiqish va unig vazifalari keltirilgan. Inson resurslarini strategik boshqarish texnologiyasining asosiy elementlari va strategik boshqaruv jarayoni haqida maʼlumotlar keltirilgan.</p> 2024-12-31T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2024 https://iqtisodiyot.tsue.uz/journal/index.php/iit/article/view/608 ИЖТИМОИЙ ХИЗМАТЛАР ВА УЛАРНИ МОЛИЯЛАШТИРИШ ИМКОНИЯТЛАРИ 2025-01-01T11:18:48+00:00 Салихова Алина Муратовна [email protected] <p>Ижтимоий хизматлар аҳоли фаровонлиги ҳамда ижтимоий тенгликни таъминлашга қаратилган иқтисодий фаолият турларидан бири бўлиб, ривожланаётган мамлакатларда бу йўналишни молиялаштириш билан боғлиқ қийинчиликлар кузатилади. Айниқса, иқтисодий тизимнинг ўзгариши билан кечаётган ривожланиш босқичларида ушбу жараён нисбатан мураккаб кечади. Давлатнинг етакчи роли билан характерланувчи мазкур фаолиятни молиялаштиришда нодавлат субъектлар молиясини жалб қилиш имкониятлари ҳам мавжуд.</p> 2024-12-31T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2024 https://iqtisodiyot.tsue.uz/journal/index.php/iit/article/view/611 “O‘ZBEKISTON TEMIR YO‘LLARI” AJ: TAHLIL VA MUNOSABAT 2025-01-01T12:44:02+00:00 Payazov Murod Maksudovich [email protected] <p>Ushbu maqolada “O‘zbekiston temir yo‘llari” AJ da tahlil qilingan yillar davomida yo‘lovchi tashish xizmatlaridan qator yillar davomida faqat zarar ko‘rib ishlayotganligi, ushbu masalada birorta o‘rinli qaror qabul qilinmaganligi, temir yo‘l orqali yo‘lovchi tashish mexanizmini aholi ehtiyojlariga muvofiqlashtirish borasida еtarli ishlarni hali hanuzgacha amalga oshirlimaganligini guvohi bo‘ldik. Shundan kelib chiqib “O‘zbekiston temir yo‘llari” AJ xolding kompaniyasining yangi rivojlanish bosqichiga o‘tganligini hisobga olib, yo‘lovchi tashish xizmatlarini ham yangi rivojlanish bosqichiga olib chiqish vaqti kelganligini, yo‘lovchi tashish xizmatlarini zamonga, haqiqiy xizmat ko‘rsatadigan aholining ehtiyojlariga moslashi kerakligi zaruriy shartlardan biri ekanligini tavsifladik. Shu o‘rinda kompaniya o‘zining moliyaviy ehtiyojlaridan kelib chiqib: “Iste’molchi ko‘rsatilayotgan xizmatga emas, xizmatlar ispe’molchi ehtiyojiga moslashishi kerak”- degan iborani ilgari surgan holda moliyaviy mablag‘larni maqsadli ishlatishida ahamiyatga olinishi zarurligini asosladik. &nbsp;</p> 2024-12-31T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2024 https://iqtisodiyot.tsue.uz/journal/index.php/iit/article/view/618 O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASINING JIZZAX VILOYATIDA CHANG‘I TURIZMINI RIVOJLANTIRISH, TURISTIK VA REKREATSION RESURSLARNI IQTISODIY BAHOLASH 2025-01-01T13:28:20+00:00 Mavlanov G‘olibjon Muxammad o‘g‘li [email protected] <p>Mazkur tadqiqot Oʻzbekiston Respublikasi Jizzax viloyatida changʻi turizmini rivojlantirish va turizm-rekreatsion resurslardan foydalanishning iqtisodiy salohiyatini oʻrganishga qaratilgan. Asosiy maqsad – ushbu hududda changʻi turizmi sohasini kengaytirishning iqtisodiy samaradorligi va mintaqaviy foydalarini baholashdan iborat boʻlib, bu mahalliy iqtisodiy oʻsishni kuchaytirish uchun muhim imkoniyat sifatida koʻrilmoqda. Tadqiqotda kesma maʼlumotlar toʻplami asosida iqtisodiy koʻrsatkichlar va turizm faoliyatlari kompleks tahlil yordamida baholanadi. ANOVA usuli orqali changʻi turizmi va boshqa rekreatsion resurslar rivojlanishi bilan bogʻliq iqtisodiy natijalar orasidagi farqlar tahlil qilindi. Natijalar, xususan, mahalliy bandlikning oshishi, infratuzilma rivoji va turizm faoliyatidan tushumlarning koʻpayishi kabi sezilarli iqtisodiy foydalarni koʻrsatdi. Tadqiqot, shuningdek, changʻi turizmi rivoji va mahalliy iqtisodiyotning yaxshilanishi oʻrtasida ijobiy bogʻliqlik mavjudligini aniqladi, bu esa ushbu sohada strategik investitsiyalarni kiritish uzoq muddatda katta foyda keltirishi mumkinligini anglatadi. Xulosalar shuni taʼkidlaydiki, mintaqaning turizm salohiyatini maksimal darajada oshirish uchun moʻljallangan iqtisodiy siyosat va investitsiya strategiyalarining ahamiyati katta. Tadqiqot shuni koʻrsatadiki, Jizzaxda changʻi turizmini rivojlantirish nafaqat iqtisodiy jihatdan maqbul, balki mintaqaning kengroq ijtimoiy-iqtisodiy rivoji uchun ham muhimdir. Ushbu natijalar siyosatchilar, investorlar va Jizzaxning noyob geografik va rekreatsion resurslaridan foydalanmoqchi boʻlgan mahalliy manfaatdor tomonlar uchun katta ahamiyatga ega.</p> 2024-12-31T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2024 https://iqtisodiyot.tsue.uz/journal/index.php/iit/article/view/616 ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ ПРИНЦИПЫ АВТОМАТИЗАЦИИ ИНФОРМАЦИОННЫХ ПРОЦЕССОВ В СТРАХОВОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ 2025-01-01T13:20:21+00:00 Шакиров Уткирбек Тахирович [email protected] <p>Статья посвящена теоретическим принципам автоматизации информационных процессов в страховой деятельности, рассматривающим ключевые аспекты и преимущества внедрения информационных технологий в управление страховыми процессами. В работе анализируются основные направления автоматизации, включая оформление полисов, урегулирование убытков, управление рисками и взаимодействие с клиентами. Также обсуждаются важные принципы, такие как интеграция бизнес-процессов, использование аналитики и искусственного интеллекта, управление данными и гибкость системы. Особое внимание уделяется преимуществам, таким как повышение эффективности и снижение операционных издержек, а также возможным рискам, связанным с безопасностью данных и зависимостью от технологий. Статья подчеркивает, что успешная автоматизация информационных процессов в страховании требует комплексного подхода, включая использование передовых технологий, инвестиций в инфраструктуру и обучение персонала, что позволит улучшить качество обслуживания клиентов и повысить конкурентоспособность страховых компаний.</p> 2024-12-31T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2024 https://iqtisodiyot.tsue.uz/journal/index.php/iit/article/view/606 АНАЛИЗ УПРАВЛЕНИЯ ДЕБИТОРСКОЙ И КРЕДИТОРСКОЙ ЗАДОЛЖЕННОСТЬЮ НА ПРЕДПРИЯТИИ (НА ПРИМЕРЕ ООО «KASABA-SANOAT») 2024-12-31T14:32:35+00:00 Утемуратова Магрифа Пердебаевна [email protected] <p>В статье обобщаются понятия дебиторской и кредиторской задолженности предприятия, методы управления ими, а также показатели их эффективности. Подчеркивается, что эффективное управление дебиторской задолженностью позволяет ускорить поступление денежных средств, улучшая ликвидность предприятия, грамотное управление кредиторской задолженностью направлено на оптимизацию исходящих денежных потоков и рациональное использование отсрочки платежей. Проводится анализ кредитной политики одного из ведущих предприятий, занимающегося строительством и монтажом в Республике Узбекистан, позволивший выявить позитивные изменения в управлении дебиторской и кредиторской задолженностью предприятия, что показывает эффективность кредитной политики предприятия.</p> 2024-12-31T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2024 https://iqtisodiyot.tsue.uz/journal/index.php/iit/article/view/614 MILLIY KORXONALARNING JAHON BOZORIDAGI RAQOBATBARDOSHLIGINI OSHIRISHDA DAVLAT RAQOBAT SIYOSATINING AHAMIYATI 2025-01-01T13:02:29+00:00 Mingboev Asqar Qandaharovich [email protected] Mingboeva Gulrux Shavkatovna [email protected] <p>Ushbu maqola milliy korxonalarning jahon bozoridagi raqobatbardoshligini oshirishda davlat raqobat siyosatining ahamiyatini o‘rganishga bag‘ishlangan hamda tegishli xulosa va takliflar keltirib o‘tilgan.</p> 2024-12-31T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2024 https://iqtisodiyot.tsue.uz/journal/index.php/iit/article/view/615 ANALYZING THE IMPACT OF DIGITAL ECONOMIC EXPANSION ON RESOURCE UTILIZATION AND ENVIRONMENTAL SUSTAINABILITY IN UZBEKISTAN 2025-01-01T13:16:14+00:00 Muhammad Eid Balbaa [email protected] <p>This study investigates the intricate relationship between digital economic expansion, resource utilization, and environmental sustainability in Uzbekistan. As the country advances its digital economy, understanding the environmental consequences of this growth becomes crucial for policy-making. The research explores how Uzbekistan’s digital-driven GDP growth impacts resource consumption, particularly focusing on energy usage, water resources, and land utilization, alongside environmental degradation indicators such as CO2 emissions and pollution levels. Employing an econometric model, the analysis assesses the extent to which economic growth, driven by non-renewable energy sources, contributes to environmental challenges, and how a transition to renewable energy can mitigate these effects. Empirical data from 2005 to 2020 on GDP, energy consumption, and CO2 emissions are analyzed to understand these dynamics. The findings reveal a strong positive correlation between GDP growth and non-renewable energy consumption, resulting in higher CO2 emissions and environmental degradation. The study underscores the importance of integrating renewable energy into Uzbekistan’s digital economy to ensure sustainable development. Furthermore, policy recommendations are provided to balance economic growth with environmental stewardship, aiming for a digital economy that supports both resource efficiency and environmental protection.</p> 2024-12-31T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2024 https://iqtisodiyot.tsue.uz/journal/index.php/iit/article/view/620 ИНКЛЮЗИВ ЎСИШНИ ҚЎЛЛАБ-ҚУВВАТЛАШНИНГ ХОРИЖИЙ МАМЛАКАТЛАР ТАЖРИБАСИ 2025-01-06T10:08:21+00:00 Асқарова Мавлуда Турабовна [email protected] <p>Мақолада инклюзив ўсиш, иш унумдорлигини ошириш, тенг имкониятлар ва барқарор муҳит билан узоқ муддатли ўсишни таъминлаш йўналишлари бўйича хорижий мамлакатлар тажрибаси ўрганилган. Дунё бўйлаб тенгсизлик кучайиб бораётган бир пайтда, кўпроқ халқаро ташкилотлар ва давлатлар жамият эҳтиёжларини қондириш учун инклюзив ўсишни рағбатлантириши, Хитойнинг инклюзив ижтимоий кўрсаткичлар билан юқори тезликда ўсиши ривожланаётган мамлакатлар учун муҳим намуна сифатида кўрилиши бўйича фикрлар юритилган.</p> 2024-12-31T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2024